کد مطلب:20171 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا ما ميتوانيم خود را بهتر از ديگران بدانيم، به اين جهت كه آن شخص گناه كبيره انجام داده، ولي ما انجام ندادهايم؟

اين كه انساني خود را از ديگري بهتر بداند و او را گناهكار محسوب كند، از صفات مذمومه و از رذائل اخلاقي به حساب ميآيد. انسان گرچه خوب باشد، نبايد به كردهها و اعمال خود مغرور باشد و خود را پاك و مطهر بداند.

قرآن كريم ميفرمايد: فلا تزكّوا انفسكم هو أعلم بمن اتّقي؛(1) خودستايي نكنيد، چرا كه خدا پرهيزكاران را بهتر ميشناسد.

زشتي اين كار تا حدي است كه اين مطلب به صورت يك ضرب المثل در آمده كه تزكية المرء نفسه قبيحة؛ خودستايي، زشت وناپسند است.

سرچشمه اصلي اين عمل ناپسند، عدم شناخت خويشتن است، چرا كه اگر انسان خود را به خوبي بشناسد، كوچكي خود را در برابر عظمت پروردگار و ناچيز بودن اعمالش را در برابر مسئوليتهاي سنگيني كه بر عهده دارد، درك ميكند. غرور و غفلت و خود برتر بيني و تفكرات جاهلي نيز انگيزههاي ديگري براي اين كار زشت است.

در حديثي از امام باقر(ع) آمده است: هيچ كس نبايد به فزوني نماز و روزه و زكات و مناسك حج و عمره افتخار كند. زيرا خداوند حالت افراد را بهتر ميداند.(2)

اميرالمؤمنين(ع) در نامهاي به معاويه نوشت: اگر نه اين بود كه خداوند از خودستايي نهي كرده، من فضايل فراواني كه دلهاي آگاه مؤمنان با آنها آشنا است و گوشهاي شنوندگان از شنيدنش ابا ندارد، براي خود بر ميشمردم.(3)

البته گاهي ضرورت هايي اقتضا ميكند انسان خود را معرفي كند، در اين صورت خودستايي نيست.

نمونه آن شخنان امام سجاد(ع) در برابر يزيد بود.

از طرف ديگر نبايد درباره ديگران بدبين باشيم و بايد كارهاي آنان را حمل بر صحت كنيم و آنان را افراد خوبي بدانيم، مگر اين كه يقين كنيم اهل فساد و تباهي هستند. در اين صورت با دلسوز و شفقت بايد آنان را امر به معروف و نهي از منكر كرده و نبايد آبروي آنان را بريزيم. گاهي فردي را كه ما او را گناهكار ميدانيم، توبه كرده، ولي ما بي خبريم.

پي نوشتها:

1 - نجم (53)، آيه 32.

2 - تفسير نمونه، ج 22، ص 543.

3 - همان.